Nerde bir savaş hali varsa ardına baktığınızda benzer sebepleri görürüz. Kompleksli bir diktatör, korkutulmuş veya istismar edilmiş bir millet ve bu iki etmenin cinnetini kusabileceği mağdurlar. Bu tarihteki tüm soykırımlar, veya adı her ne savaşı olursa olsun hepsi için geçerli. Eğer mağdur kendini savunabilecek durumdaysa pazarlık şansı da olur, iki taraf da bir yerde kan görmekten, sevdiklerini kaybetmekten bitap düşer ve kıyım bir sonraki cinnet haline kadar ertelenir. Ancak Bosna' da olduğu gibi mağdurun kendini savunacak ve pazarlık edecek durumu olmadığında, savaşı bitirmek sadece Sırpların insafına kalır ve 1990'lı yıllar insaf ve merhametin en son aranacak yerin Sırbistan olduğunu herkese kanıtlamıştır.
Sırbistan'daki vahşetin derecesi insan aklının alabileceğinin ötesinde, çünkü bu vahşetin gerçek anlamıyla limiti yok. Aklınıza kabuslarınızı zorlayacak işkenceleri getirin, Sırbistan'da Çetniklerin öldürme biçimleriyle boy ölçüşemezler. Detaylara girip öldürme ve işkence biçimlerinin yarattığı korkunç kramp etkisinin, Joe Sacco'nun çizgi romanının değerini gölgelemesini istemiyorum. Çünkü bu roman gerçek, çünkü bu roman bundan yalnızca 17 yıl önce Avrupa'nın merkezinde yıllarca gözardı edilmiş gerçekleri anlatıyor. Tüm komşularını, arkadaşlarını, kardeşlerini kaybedenlerin acı dolu hatıralarına onların gözünden şahitlik etmemizi sağlıyor. İnanın "Safe Area Gorazde", tek bir sahnesini bile yaşasak, bir daha eski biz olamayacağımız anların birleştiği bir hatırat..
Sırbistan'daki vahşetin derecesi insan aklının alabileceğinin ötesinde, çünkü bu vahşetin gerçek anlamıyla limiti yok. Aklınıza kabuslarınızı zorlayacak işkenceleri getirin, Sırbistan'da Çetniklerin öldürme biçimleriyle boy ölçüşemezler. Detaylara girip öldürme ve işkence biçimlerinin yarattığı korkunç kramp etkisinin, Joe Sacco'nun çizgi romanının değerini gölgelemesini istemiyorum. Çünkü bu roman gerçek, çünkü bu roman bundan yalnızca 17 yıl önce Avrupa'nın merkezinde yıllarca gözardı edilmiş gerçekleri anlatıyor. Tüm komşularını, arkadaşlarını, kardeşlerini kaybedenlerin acı dolu hatıralarına onların gözünden şahitlik etmemizi sağlıyor. İnanın "Safe Area Gorazde", tek bir sahnesini bile yaşasak, bir daha eski biz olamayacağımız anların birleştiği bir hatırat..
Safe Area Goražde'yi okurken bulunduğunuz tarih ve yerden ayrılıp bir an için olayların tam ortasına gidiyorsunuz ve çizgi romanı birkaç kez elinizden bırakıp hava almadan kaldığınız yere geri dönemiyorsunuz. Bunda Joe Sacco'nun anlatım biçimim büyük etkisi var. Sacco, çizgi romanında hikayesini muhabir üslubuyla anlatıyor. Savaş sırasında bizzat orada bulunuyor, notlar alıyor, sağ kalanlarla konuşuyor ve bizzat konvoylarda ölüm tehlikesini yaşıyor. Kendini tüm olup bitenlerin tam ortasına koyup herşeyi karakterlerin kendi ağzından dinliyor.
Joe Sacco'nun en az Safe Area Gorazde kadar ses ve ödül getiren Palestine'ini de okumadan anlatım biçimi ve artistik yanı üzerine yorum yapmayacağım. Size o vakte dek bir yerlerden edinip bu çizgi romanı okumanızı öneriyorum. Bu dünyada bizim kadar haketseler bile huzuru, mutluluğu, saklanacak güvenli yeri bulamayan insanlar hep oldu, ve hep de olacak. Belki bir dahaki sefere iş işten geçmeden yapabileceğimiz birşeyler olur.
